POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE
Polskim Państwem Podziemnym nazywamy tajne struktury funkcjonujące na terenie państwa polskiego, działające w czasie II wojny światowej (1939-1945). Określenie to po raz pierwszy w okupowanym kraju pojawiło się w styczniu 1944 roku w „Biuletynie Informacyjnym” ( tygodniku konspiracyjnym wydawanym podczas okupacji niemieckiej w Warszawie). 29 września 1939 roku zapadła decyzja o kapitulacji stolicy. Generał Michał Tokarzewski przedstawił wtedy dowódcy obrony Warszawy gen. Rómmlowi plan zorganizowania w okupowanym kraju podziemia zbrojnego. Zaproponował równocześnie, aby udający się wówczas do niewoli gen. Rómmel przekazał mu pełnomocnictwo dowodzenia w całym kraju, otrzymane od Naczelnego Wodza w celu zorganizowania zakonspirowanych agentur bądź delegatur wojskowo-politycznych państwa polskiego. Ale jak właściwie Polskie Państwo Podziemne wyglądało od środka? Jakie cele upatrywali Polacy, tworząc tę strukturę? Jakie formy ruchu oporu wykazywało PPP?
Polskie Państwo Podziemne zaczęło się tworzyć jeszcze we wrześniu 1939 r. Na strukturę PPP składały się trzy piony - wojskowy, administracyjny i polityczny. Organizacje uznające zwierzchność Naczelnego Wodza i rządu emigracyjnego tworzyły pion wojskowy. Pierwszą z nich była Służba Zwycięstwu Polski (powstała ona jeszcze we wrześniu). Nie przetrwała jednak długo - na mocy rozkazu gen. Władysława Sikorskiego, Naczelnego Wodza, została ona rozwiązana w listopadzie 1939 roku. Na jej miejsce powołano natomiast Związek Walki Zbrojnej z gen. Kazimierzem Sosnowskim na czele. Już od początku organizacja ta przyjmowała koncepcję powstania zbrojnego. Głównym celem działalności ZWZ było przygotowanie powstania, które miało objąć swym zasięgiem cały obszar okupacji niemieckiej. Nic dziwnego więc, że ZWZ zajmowało się szkoleniem żołnierzy, gromadzeniem broni, wywiadem i przygotowaniem planów konkretnych działań bojowych. Tylko część sił Związku Walki Zbrojnej prowadziła bieżącą walkę z niemieckim okupantem. Na początku 1942r. ZWZ przekształciło się w Armię Krajową, na której czele stała Komenda Główna z gen. Stefanem Roweckim ‚,Grot’’ na czele. Z założenia AK miała być armią podziemną, skupiającą wszystkie wojskowe organizacje konspiracyjne, które uznawały wówczas zwierzchność rządu emigracyjnego. Pion administracyjny natomiast tworzyła Delegatura Rządu Na Kraj. Pierwszym Delegatem Rządu Na Kraj został Cyryl Ratajski, który zasłynął w polityce jako Minister spraw wewnętrznych w rządzie Władysława Grabskiego (1924-1925). Z początku Delegat był tylko łącznikiem między krajem a rządem emigracyjnym, jednak w 1944r. uzyskał on funkcję wicepremiera. Delegatura została utworzona w 1940 r. I składała się z departamentów, które odpowiadały ministerstwom. Był to najważniejszy pion PPP. Koordynował działania wszystkich pozostałych, a po wyzwoleniu miał być także zalążkiem przyszłej władzy. Jeżeli chodzi o pion polityczny - była to reprezentacja partii politycznych, działających na ziemiach polskich pod okupacją. Pion polityczny spełniał rolę parlamentu (miał charakter opiniodawczy w stosunku do administracji). Członkowie czterech partii politycznych skupionych w tym pionie tworzyli organy je reprezentujące. W 1940 r. utworzono Polityczny Komitet Porozumiewawczy przy ZWZ, a w 1943r. Krajową Reprezentację Polityczną. W styczniu 1944 r. utworzono natomiast Radę Jedności Narodowej z Kazimierzem Pużakiem na czele (zalążek powojennego sejmu).
Celem PPP było stawianie różnych form oporu wobec działalności niemieckiego okupanta. Polacy walczyli nie tylko zbrojnie - wyróżniamy także formę walki cywilnej, której głównym celem było utrzymanie ducha walki w społeczeństwie polskim. Polacy stawiali opór chociażby poprzez wydawanie prasy konspiracyjnej (której przykładem jest wyżej wspomniany „Biuletyn Informacyjny”). Skutecznie bojkotowali także najeźdźców poprzez wprowadzenie kodeksu
postępowania Polaka. W kodeksie tym jasno określono zasady postępowania Polaków wobec Niemców - zakaz używania języka niemieckiego w miejscach publicznych, bojkotowanie prasy niemieckiej, wydawanej w języku polskim i tym podobne. Tajne nauczenie także było bardzo ważnym elementem samego procesu walki cywilnej. Nasi przodkowie stosowali też propagandę wizualną - malowali na budynkach żółwie (spiesz się powoli), czy też symbole Polski Walczącej. Warto wspomnieć, że Szare Szeregi odsłoniły także napis w języku polskim na Pomniku Mikołaja Kopernika. Rozrzucano ulotki antyniemieckie, w święta narodowe rozwieszano flagi polskie w miejscach publicznych, zdzierano plakaty i ogłoszenia niemieckie, dostarczano Niemcom fałszywe druki i zawiadomienia - wszystko to po to, aby poprzez dywersję demoralizować urzędników i żołnierzy niemieckich. Jeżeli chodzi o zbrojną formę oporu (tzw. czynny ruch oporu), jego głównym celem było przeciwstawienie się polityce najeźdźcy i utworzenie armii podziemnej, zadającej okupantowi jak największe straty. Przejawami walki zbrojnej PPP były między innymi liczne akcje dywersyjne, polegające na działalności na terytorium nieprzyjaciela w celu dezorganizacji jego działań (np. uszkadzanie urządzeń obronnych, niszczenie linii komunikacyjnych, czy też przeciwdziałanie eksterminacji ludności polskiej), wywiad, a także sabotaż. Do najważniejszych organizacji zbrojnych należały m.in.: ZWZ-AK, Narodowe Siły Zbrojne, czy Gwardia Ludowa, a także organizacje zbrojne wyłonione w ramach ZWZ-AK, takie jak Związek Odwetu, czy Wachlarz.
Przejawy walki zbrojnej w ramach ruchu oporu miały ogromne znaczenie w historii XX-wiecznej Polski. Duża część naszego społeczeństwa błędnie myśli jednak, że akcje przeprowadzane przez Polskie Państwo Podziemne były w dużej mierze aktami tzw. ‚,samowolki’’ konkretnych oddziałów, jednak nic bardziej mylnego. Każda pojedyncza akcja była dokładnie planowana i zatwierdzana przez dowództwo. PPP miało swój udział w wielu bardzo ryzykownych akcjach. Niejednokrotnie miesiącami śledzono gestapowskich katów, aby w późniejszym czasie urządzić na nich skuteczną zasadzkę, lub przeprowadzić inną, dokładnie zaplanowaną akcję. W nocy z 5 na 6 sierpnia 1943r. szczęściu polskich żołnierzy Kedywu pod dowództwem ppor. Zenona Soboty „Korczaka”, podjęło się ryzykownej misji i podstępem dostało się do więzienia w Jaśle. Uwolnili stamtąd ponad 60 członków podziemia. Akcję określono kryptonimem „Pensjonat”. Warto dodać, że więzienia w Jaśle chroniło wówczas około 200 Niemców. Akcja udała się dzięki udziałowi jednego sprzymierzeńca, pracującego na codzień w tymże więzieniu. Polacy podstępem dostali się do budynku i odbili więźniów, nie celując równocześnie do żadnego z niemieckich strażników. Żołnierze PPP, chcąc uniknąć entuzjastycznych okrzyków, w trakcie odbijania konspiratorów, udali Niemców, zabierających Polaków na pewną śmierć poprzez rozstrzelanie. Misja zakończyła się wspaniałym sukcesem PPP.
Warto wspomnieć także, iż Polskie Państwo Podziemne skupiało w swoich szeregach także kobiety. Idealnym przykładem zasłużonego żołnierza tzw. płci pięknej była ‚,Kama’’ - Maria Stypułkowska-Chojecka, urodzona we wrześniu 1926r. Była ona działaczką podziemia niepodległościowego w czasie II wojny światowej, a także łączniczką i sanitariuszką batalionu ‚,Parasol’’ Armii Krajowej. Stypułkowska-Chojecka walczyła także w powstaniu warszawskim. Po latach została awansowana do stopnia majora w stanie spoczynku. Zmarła 5 lutego 2016 (16 lutego 2016 odznaczona pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w obronie suwerenności i niepodległości Państwa Polskiego oraz pielęgnowanie pamięci o najnowszej historii Polski). Pani Maria to zaledwie przykład jednej z wielu bohaterskich kobiet walczących i wspierających żołnierzy na terenie Rzeczpospolitej w okresie II wojny światowej.
Co ciekawe, w historii PPP zdarzały się także plany zakładające misje samobójcze polskich żołnierzy. Przywołam tutaj przykład Jana Krysta, który był żołnierzem Armii Krajowej, w Obwodzie Wola Okręgu Warszawa. Chorował on na gruźlicę płuc. Kiedy poznał diagnozę, zakładającą rychłą śmierć (w ciągu zaledwie kilku tygodni), wystąpił wiosną 1943 do dowództwa o możliwość wzięcia udziału w akcji odwetowej za masowe rozstrzeliwania. Dowództwo Kedywu przychyliło się do jego prośby, wyznaczając mu jako zadanie samotny atak na warszawską kawiarnię „Adria”, często odwiedzaną przez Niemców. Dokładnie 22 maja 1943 roku Kryst, zdając sobie sprawę, z tego, iż przeżycie w tym wypadku graniczy z cudem, postanowił ‚,zabrać ze sobą na drugą stronę’’ kilku gestapowców. Zastrzelił w „Adrii” trzech niemieckich oficerów (dwóch urzędników cywilnych gestapo i kaprala) oraz prawdopodobnie ranił dwóch innych. Sam również poniósł śmierć przy wycofywaniu się pod osłoną dwóch współtowarzyszy. Jego ciało, wykradzione zostało przez Polaków z kostnicy i złożone w bezimiennym grobie na cmentarzu Wolskim. Ochotnicza akcja Jana Krysta zyskała ogromny rozgłos. Pośmiertnie odznaczony został on tzw. Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1943 w ramach małego sabotażu członkowie organizacji „Wawer” wywiesili na ulicy Rogowskiej w Warszawie tabliczki z napisem „ulica Jana Krysta”.
Polskie Państwo Podziemne pełniło bardzo istotną rolę w procesie walki z niemieckim okupantem. W swoich szeregach skupiało przede wszystkim ludzi odważnych i szlachetnych. Tajne struktury, działające w czasach II wojny światowej na terenie państwa polskiego przyczyniły się do wielu strategicznych akcji, które przeważyły szalę zwycięstwa na Polaków. Biorąc pod uwagę piony, składające się na Polskie Państwo Podziemne, możemy także wysnuć wniosek - PPP w żadnym stopniu nie było organizacją polegającą na spontanicznych działaniach bez odgórnej decyzji dowodzących. Widzimy także, że powyżej opisana tajna struktura nie była jedynie formą sprzeciwu wobec okupanta. Polacy skupieni w jej szeregach pragnęli także na pielęgnować kultury Rzeczpospolitej, o czym świadczy chociażby tajne nauczanie dzieci i młodzieży, mające miejsce w tamtym okresie.
Bibliografia:
1. http://www.tomaszewska.com.pl/ruch.oporu.pdf
2. Wikipedia
3. Polacy - królowie podziemia (zbrojne akcje PPP). Historia Bez Cenzury (https://www.youtube.com/watch?v=QnqQCBWvzGo)
4. dzieje.pl
Polskie Państwo Podziemne zaczęło się tworzyć jeszcze we wrześniu 1939 r. Na strukturę PPP składały się trzy piony - wojskowy, administracyjny i polityczny. Organizacje uznające zwierzchność Naczelnego Wodza i rządu emigracyjnego tworzyły pion wojskowy. Pierwszą z nich była Służba Zwycięstwu Polski (powstała ona jeszcze we wrześniu). Nie przetrwała jednak długo - na mocy rozkazu gen. Władysława Sikorskiego, Naczelnego Wodza, została ona rozwiązana w listopadzie 1939 roku. Na jej miejsce powołano natomiast Związek Walki Zbrojnej z gen. Kazimierzem Sosnowskim na czele. Już od początku organizacja ta przyjmowała koncepcję powstania zbrojnego. Głównym celem działalności ZWZ było przygotowanie powstania, które miało objąć swym zasięgiem cały obszar okupacji niemieckiej. Nic dziwnego więc, że ZWZ zajmowało się szkoleniem żołnierzy, gromadzeniem broni, wywiadem i przygotowaniem planów konkretnych działań bojowych. Tylko część sił Związku Walki Zbrojnej prowadziła bieżącą walkę z niemieckim okupantem. Na początku 1942r. ZWZ przekształciło się w Armię Krajową, na której czele stała Komenda Główna z gen. Stefanem Roweckim ‚,Grot’’ na czele. Z założenia AK miała być armią podziemną, skupiającą wszystkie wojskowe organizacje konspiracyjne, które uznawały wówczas zwierzchność rządu emigracyjnego. Pion administracyjny natomiast tworzyła Delegatura Rządu Na Kraj. Pierwszym Delegatem Rządu Na Kraj został Cyryl Ratajski, który zasłynął w polityce jako Minister spraw wewnętrznych w rządzie Władysława Grabskiego (1924-1925). Z początku Delegat był tylko łącznikiem między krajem a rządem emigracyjnym, jednak w 1944r. uzyskał on funkcję wicepremiera. Delegatura została utworzona w 1940 r. I składała się z departamentów, które odpowiadały ministerstwom. Był to najważniejszy pion PPP. Koordynował działania wszystkich pozostałych, a po wyzwoleniu miał być także zalążkiem przyszłej władzy. Jeżeli chodzi o pion polityczny - była to reprezentacja partii politycznych, działających na ziemiach polskich pod okupacją. Pion polityczny spełniał rolę parlamentu (miał charakter opiniodawczy w stosunku do administracji). Członkowie czterech partii politycznych skupionych w tym pionie tworzyli organy je reprezentujące. W 1940 r. utworzono Polityczny Komitet Porozumiewawczy przy ZWZ, a w 1943r. Krajową Reprezentację Polityczną. W styczniu 1944 r. utworzono natomiast Radę Jedności Narodowej z Kazimierzem Pużakiem na czele (zalążek powojennego sejmu).
Celem PPP było stawianie różnych form oporu wobec działalności niemieckiego okupanta. Polacy walczyli nie tylko zbrojnie - wyróżniamy także formę walki cywilnej, której głównym celem było utrzymanie ducha walki w społeczeństwie polskim. Polacy stawiali opór chociażby poprzez wydawanie prasy konspiracyjnej (której przykładem jest wyżej wspomniany „Biuletyn Informacyjny”). Skutecznie bojkotowali także najeźdźców poprzez wprowadzenie kodeksu
postępowania Polaka. W kodeksie tym jasno określono zasady postępowania Polaków wobec Niemców - zakaz używania języka niemieckiego w miejscach publicznych, bojkotowanie prasy niemieckiej, wydawanej w języku polskim i tym podobne. Tajne nauczenie także było bardzo ważnym elementem samego procesu walki cywilnej. Nasi przodkowie stosowali też propagandę wizualną - malowali na budynkach żółwie (spiesz się powoli), czy też symbole Polski Walczącej. Warto wspomnieć, że Szare Szeregi odsłoniły także napis w języku polskim na Pomniku Mikołaja Kopernika. Rozrzucano ulotki antyniemieckie, w święta narodowe rozwieszano flagi polskie w miejscach publicznych, zdzierano plakaty i ogłoszenia niemieckie, dostarczano Niemcom fałszywe druki i zawiadomienia - wszystko to po to, aby poprzez dywersję demoralizować urzędników i żołnierzy niemieckich. Jeżeli chodzi o zbrojną formę oporu (tzw. czynny ruch oporu), jego głównym celem było przeciwstawienie się polityce najeźdźcy i utworzenie armii podziemnej, zadającej okupantowi jak największe straty. Przejawami walki zbrojnej PPP były między innymi liczne akcje dywersyjne, polegające na działalności na terytorium nieprzyjaciela w celu dezorganizacji jego działań (np. uszkadzanie urządzeń obronnych, niszczenie linii komunikacyjnych, czy też przeciwdziałanie eksterminacji ludności polskiej), wywiad, a także sabotaż. Do najważniejszych organizacji zbrojnych należały m.in.: ZWZ-AK, Narodowe Siły Zbrojne, czy Gwardia Ludowa, a także organizacje zbrojne wyłonione w ramach ZWZ-AK, takie jak Związek Odwetu, czy Wachlarz.
Przejawy walki zbrojnej w ramach ruchu oporu miały ogromne znaczenie w historii XX-wiecznej Polski. Duża część naszego społeczeństwa błędnie myśli jednak, że akcje przeprowadzane przez Polskie Państwo Podziemne były w dużej mierze aktami tzw. ‚,samowolki’’ konkretnych oddziałów, jednak nic bardziej mylnego. Każda pojedyncza akcja była dokładnie planowana i zatwierdzana przez dowództwo. PPP miało swój udział w wielu bardzo ryzykownych akcjach. Niejednokrotnie miesiącami śledzono gestapowskich katów, aby w późniejszym czasie urządzić na nich skuteczną zasadzkę, lub przeprowadzić inną, dokładnie zaplanowaną akcję. W nocy z 5 na 6 sierpnia 1943r. szczęściu polskich żołnierzy Kedywu pod dowództwem ppor. Zenona Soboty „Korczaka”, podjęło się ryzykownej misji i podstępem dostało się do więzienia w Jaśle. Uwolnili stamtąd ponad 60 członków podziemia. Akcję określono kryptonimem „Pensjonat”. Warto dodać, że więzienia w Jaśle chroniło wówczas około 200 Niemców. Akcja udała się dzięki udziałowi jednego sprzymierzeńca, pracującego na codzień w tymże więzieniu. Polacy podstępem dostali się do budynku i odbili więźniów, nie celując równocześnie do żadnego z niemieckich strażników. Żołnierze PPP, chcąc uniknąć entuzjastycznych okrzyków, w trakcie odbijania konspiratorów, udali Niemców, zabierających Polaków na pewną śmierć poprzez rozstrzelanie. Misja zakończyła się wspaniałym sukcesem PPP.
Warto wspomnieć także, iż Polskie Państwo Podziemne skupiało w swoich szeregach także kobiety. Idealnym przykładem zasłużonego żołnierza tzw. płci pięknej była ‚,Kama’’ - Maria Stypułkowska-Chojecka, urodzona we wrześniu 1926r. Była ona działaczką podziemia niepodległościowego w czasie II wojny światowej, a także łączniczką i sanitariuszką batalionu ‚,Parasol’’ Armii Krajowej. Stypułkowska-Chojecka walczyła także w powstaniu warszawskim. Po latach została awansowana do stopnia majora w stanie spoczynku. Zmarła 5 lutego 2016 (16 lutego 2016 odznaczona pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w obronie suwerenności i niepodległości Państwa Polskiego oraz pielęgnowanie pamięci o najnowszej historii Polski). Pani Maria to zaledwie przykład jednej z wielu bohaterskich kobiet walczących i wspierających żołnierzy na terenie Rzeczpospolitej w okresie II wojny światowej.
Co ciekawe, w historii PPP zdarzały się także plany zakładające misje samobójcze polskich żołnierzy. Przywołam tutaj przykład Jana Krysta, który był żołnierzem Armii Krajowej, w Obwodzie Wola Okręgu Warszawa. Chorował on na gruźlicę płuc. Kiedy poznał diagnozę, zakładającą rychłą śmierć (w ciągu zaledwie kilku tygodni), wystąpił wiosną 1943 do dowództwa o możliwość wzięcia udziału w akcji odwetowej za masowe rozstrzeliwania. Dowództwo Kedywu przychyliło się do jego prośby, wyznaczając mu jako zadanie samotny atak na warszawską kawiarnię „Adria”, często odwiedzaną przez Niemców. Dokładnie 22 maja 1943 roku Kryst, zdając sobie sprawę, z tego, iż przeżycie w tym wypadku graniczy z cudem, postanowił ‚,zabrać ze sobą na drugą stronę’’ kilku gestapowców. Zastrzelił w „Adrii” trzech niemieckich oficerów (dwóch urzędników cywilnych gestapo i kaprala) oraz prawdopodobnie ranił dwóch innych. Sam również poniósł śmierć przy wycofywaniu się pod osłoną dwóch współtowarzyszy. Jego ciało, wykradzione zostało przez Polaków z kostnicy i złożone w bezimiennym grobie na cmentarzu Wolskim. Ochotnicza akcja Jana Krysta zyskała ogromny rozgłos. Pośmiertnie odznaczony został on tzw. Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1943 w ramach małego sabotażu członkowie organizacji „Wawer” wywiesili na ulicy Rogowskiej w Warszawie tabliczki z napisem „ulica Jana Krysta”.
Polskie Państwo Podziemne pełniło bardzo istotną rolę w procesie walki z niemieckim okupantem. W swoich szeregach skupiało przede wszystkim ludzi odważnych i szlachetnych. Tajne struktury, działające w czasach II wojny światowej na terenie państwa polskiego przyczyniły się do wielu strategicznych akcji, które przeważyły szalę zwycięstwa na Polaków. Biorąc pod uwagę piony, składające się na Polskie Państwo Podziemne, możemy także wysnuć wniosek - PPP w żadnym stopniu nie było organizacją polegającą na spontanicznych działaniach bez odgórnej decyzji dowodzących. Widzimy także, że powyżej opisana tajna struktura nie była jedynie formą sprzeciwu wobec okupanta. Polacy skupieni w jej szeregach pragnęli także na pielęgnować kultury Rzeczpospolitej, o czym świadczy chociażby tajne nauczanie dzieci i młodzieży, mające miejsce w tamtym okresie.
Bibliografia:
1. http://www.tomaszewska.com.pl/ruch.oporu.pdf
2. Wikipedia
3. Polacy - królowie podziemia (zbrojne akcje PPP). Historia Bez Cenzury (https://www.youtube.com/watch?v=QnqQCBWvzGo)
4. dzieje.pl
Komentarze
Prześlij komentarz